Stanisław Dubisz Bücher

Monografia jest próbą opisu języka indywidualnego jako pewnego wzorca mowy, wzorca mowy określonej klasy społecznej i formacji intelektualnej – wzorca mowy „człowieka myślącego”, innymi słowy użytkownika polszczyzny ogólnej należącego do warstwy inteligencji, kreującego wówczas wzory kulturowe i językowe. Jest to monografia pism Piłsudskiego nie tylko jako reprezentanta swojej epoki i swojego środowiska, ale jednocześnie też jako kreatora polityki językowej w okresie międzywojennym. Monografia jest opracowaniem bardzo cennym materiałowo, ale też metodologicznie, przyjęta bowiem przez autora metoda ekscerpcji, a przede wszystkim wielostronnej analizy materiału, jest inspirująca i może być punktem odniesienia dla wielu podobnych badań. Ze względu na specyfikę badanych pism praca ta jest przy tym niezwykle interesująca zarówno dla historyków języka czy badaczy idiolektów, jak i dla niepolonistów, zwłaszcza historyków, politologów, ale też np. kulturoznawców czy prasoznawców.

Publikacja składa się z dwóch zasadniczych części, z których pierwsza dotyczy rozwoju polszczyzny w krajowej wspólnocie komunikacyjnej, druga zaś przedstawia zarys tego rozwoju w diasporycznych wspólnotach komunikacyjnych poza granicami kraju. Autor nie ograniczył się tylko do omówienia ewolucji polszczyzny w kraju, lecz uwzględnił również jej sytuację i rozwój poza granicami Polski w polskich środowiskach autochtonicznych i w skupiskach polonijnych. Dzięki temu otrzymujemy pełny obraz przemian, którym podlega język polski w odmianie ogólnej i w odmianach polszczyzny używanych w świecie. Jest to też opracowanie nakierowane na ukazanie ewolucji metod badawczych w obrębie językoznawstwa polonistycznego. Zadania takiego mógł się podjąć tylko znawca opisywanych zagadnień, autor licznych oryginalnych opracowań na ten temat, historyk języka i zarazem doświadczony badacz jego współczesności. Godna podkreślenia jest trafność wyboru problematyki badawczej oraz wnikliwe wyczucie i wyzyskanie naukowej niszy, o której w pojedynczych, przyczynkarskich artykułach wspominano od lat. Publikacja Stanisława Dubisza na pewno nie jest tradycyjnym podręcznikiem z historii języka polskiego obejmującym ostatnie stulecie. To znakomite, napisane z naukowym nerwem kompendium łączące diachronię z dialektologią i synchronią, tradycyjną gramatykę ze stylistyką oraz językoznawstwo z nauką o literaturze i historią. To bez wątpienia inspirująca lektura dla wszystkich osób zainteresowanych poszukiwaniem związków między językiem a czynnikami zarówno wewnątrz-, jak i zewnątrzjęzykowymi. Intencją autora jest, by ta publikacja uzupełniła w jakimś zakresie naszą wiedzę o historii języka polskiego i polskiej wspólnoty komunikacyjnej w minionym stuleciu oraz przyczyniła się do wzrostu zainteresowania najnowszymi dziejami polszczyzny

Nowe, III już wydanie podręcznika akademickiego, uzupełnione o ostatnią część - Składnię. Zawiera pełny materiał, stanowiący kurs podstawowy (dodatkowo wzbogacony o cenny indeks polskich form wyrazowych), najczęściej realizowany na uniwersyteckich studiach polonistycznych: Pochodzenie języka polskiego, Fonetyka i fonologia języka polskiego ? rozwój historyczny, Fleksja imienna, Fleksja werbalna, Słowotwórstwo. Nowością są dwa ostatnie rozdziały: Składnia w epoce przedpolskiej i polszczyzny przedpiśmiennej, -Składniowo-stylistyczny rozwój literackiej polszczyzny ogólnej (XVI-XX w.). (z recenzji Ireny Bajerowej) W ofercie Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego dostępna jest również Gramatyka historyczna języka polskiego w testach, ćwiczeniach i tematach egzaminacyjnych, zawierająca testy wielokrotnego wyboru o różnym stopniu trudności, ćwiczenia (testy otwarte), a także przykładowe tematy egzaminacyjne, wraz z dołączonym kluczem.

Zbiór ćwiczeń, uzupełniający ceniony przez wykładowców i słuchaczy uniwersyteckich studiów polonistycznych podręcznik Gramatyka historyczna języka polskiego autorstwa Krystyny Długosz-Kurczabowej i Stanisława Dubisza. Stanowi jego doskonałe dopełnienie, może być swego rodzaju przewodnikiem dla studentów po trudnej problematyce historycznojęzykowej. Zawiera testy wielokrotnego wyboru o różnym stopniu trudności, ćwiczenia (testy otwarte), a także przykładowe tematy egzaminacyjne, mające na celu wykształcenie u użytkownika umiejętności analizy historycznojęzykowej oraz dokonywania syntezy, określania problemów podstawowych, tj. wskazywania najważniejszych tendencji w rozwoju języka i procesów nimi uwarunkowanych. Cenna pomoc dydaktyczna, która dzięki dołączonym kluczom daje studentom możliwość samodzielnego oceniania nabytej wiedzy. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego publikują zmienioną wersję I wydania ćwiczeń (Harmonia, Gdańsk 1999), które - podobnie jak podręcznik - zostały poszerzone o zagadnienia z zakresu składni.

To opracowanie nietypowe, a przez to wyjątkowe. Przyda się każdemu, kto uczy lub uczy się języka polskiego jako obcego, ale wiadomości tu zawarte przydadzą się r�wnież wielu użytkownikom polszczyzny w Polsce, w szczeg�lności - młodzieży szkolnej.