Jan T. Gross Reihenfolge der Bücher

W obliczu małego końca świata, dwóch poturbowanych zwierzy rozlicza się z przeszłością, wyruszając na niedorzeczną wyprawę po improwizowane złote runo turbowentylator ludzką maszynę zdolną zgasić wielki ogień. Pogmatwane życiorysy, egoistyczne pobudki, wstydliwe tajemnice i nietrafione wybory życiowe wyznaczą bohaterom kurs na nieuchronną kolizję. Czy można połączyć świat zwierzęcy, katastrofę klimatyczną, kryzys uchodźczy, wojnę secesyjną z historią prawdziwej peerelowskiej bojowej eskadry lotniczej? Można, pod warunkiem, że opowiada się to więzienną grypserą.

Moje najwcześniejsze wspomnienie z domu Grossów to pokój Jasia i grupa koleżków (w tym Adam Michnik) planujących gazetkę ścienną. I śmiechy-chichy kto ma zostać redaktorem naczelnym. Następna scena, którą pamiętam ma miejsce w dużym pokoju z fortepianem, tapczanem i dużym stołem pod oknem. Siedzę na krześle przy mniejszym stole bliżej drzwi, naprzeciw mnie w fotelu, ale też przy stole, siedzi mama Jasia, z papierosem i filiżanką kawy przed sobą (a może kieliszkiem czerwonego wina?). Musiałam wpaść zaraz po szkole w mocno zszarpanym fartuszku szkolnym nie pasującym do tej okazji. A mama Jasia rozmawia ze mną jak z dorosłą, nie jak z nieopierzoną nastolatką, koleżanką syna. Rodzice większości bliskich mi rówieśników pracowali poza domem, a kiedy ich spotykaliśmy, byli nieuważni, zawsze zajęci czymś innym. My też raczej ich unikaliśmy. Ona darzyła nas rodzajem przyjaźni. I zaciekawienia.

?] wybory z 1939 roku były ogromnie ważnym doświadczeniem historycznym, transformującym świadomość i samopoczucie ludności zamieszkującej Kresy. Na ich wyniki rząd radziecki powoływał się przyłączając olbrzymie obszary państwa polskiego do ZSRR. Po wojnie ten stan rzeczy został potwierdzony przez układy międzynarodowe (pomijając drobne korekty granic). I choć Związek Radziecki z czasem przestał istnieć, to ani Lwów ani Wilno ? ani przeszło 100 000 kilometrów kwadratowych bardzo malowniczych krajobrazów ? już nie wróciło do Polski. Wydarzenie to, osiemdziesiąt lat temu wywarło ogromne wrażenie, zasadniczo zmieniło życiorysy wielu milionów ludzi i stało się po zwycięstwie nad Niemcami hitlerowskimi przedmiotem negocjacji najpotężniejszych wówczas mężów stanu na kuli ziemskiej. Ale pamięć historyczna o latach wojny i okupacji usunęła te wydarzenia w cień. Pierwsze wydanie książki, którą Czytelnicy biorą do ręki ukazało się w 1998 roku w wydawnictwie Universitas pod tytułem Studium zniewolenia (Wybory 22 x 1939). Przedrukowuję tę książkę w serii Opowieści kresowe ? jako że opisane w niej wydarzenia są integralną częścią historii okupacji Kresów Wschodnich przez ZSRR w okresie 1939?1941 ? z niewielkimi zmianami redakcyjnymi i dodatkami. Jan Tomasz Gross

Droga jest pojęciem, które wiąże się z życiem zarówno pojedynczego człowieka, jak i całych społeczności. Przywodzi na myśl wędrówkę. Spotkanie, gdy czyjeś drogi się przecinają. Obok dróg są tez bezdroża. Szlaki, które znajdują się poza drogami i prowadzące gdzieś w nieznane. Drogi i bezdroża Meksyku to zaproszenie do odwiedzin rzeczywistości Meksyku. Wyjścia naprzeciw Innemu. A wszystko to w pełnej kolorów scenerii kraju, który staje się tłem do głębszej refleksji nad światem, człowiekiem, sobą samym i Bogiem. Autor porusza się drogami i bezdrożami Meksyku, dzieląc się swoja wiedza, ale tez i wewnętrznymi poruszeniami serca. Zanurza się w różnorodnym bogactwie kultury, historii, religii oraz tradycjach Meksyku. To nie sucha relacja z podróży, ale pełna życia opowieść o spotkanych ludziach oraz miejscach. Chce, by osobista fascynacja tym cudnym miejscem stała się również udziałem czytelnika. Bo tak naprawdę Meksyku się nie opisuje w Meksyk się wierzy, z namiętnością i pasja...

Set against the backdrop of WWII, the book presents a collection of 120 essays written by Polish children who experienced the Soviet occupation and subsequent deportations. These unique documents capture a child's perspective on significant historical events, revealing their innocent yet profound insights into the harsh realities of life in Soviet work camps and kolkhozes. Through simple language and unfiltered expression, the essays reflect the trauma of starvation, disease, and loss, while also highlighting a shared suffering among various nationalities under Soviet rule.

The starting point of Jan Gross's A Golden Harvest is a haunting photograph that depicts a group of "diggers" atop a mountain of ashes at Treblinka, where some 800,000 Jews were gassed and cremated. The diggers are hoping to find gold and precious stones that Nazi executioners may have overlooked. The story captured in this grainy black-and-white photograph symbolizes the vast, continent-wide plunder of Jewish wealth. Beginning with one photograph, this moving book evokes the depth and range, as well as the intimacy, of the final solution.

The author undertakes an intellectual journey into the hidden past of the Polish history after 1939. He deals with Holocaust, collaboration, totalitarian rule, crisis of communism in Eastern Europe as well as Polish-Jewish relations during the war. The author is a founding father of a new approach in Holocaust research in Poland in which he has taken it from out of its intellectual ghetto as a strictly Jewish subject and repositioned it at the center of Poland’s wartime history. Among other topics, the collection of essays deals with Jewish community in the Soviet annexed territories on the eve of the Holocaust, opportunistic killings and plunder of Jews by their neighbors and Poland’s development from a civil society to a political nation.

Na začátku byla stará, černobílá fotografie skupinky vesničanů a před nimi hromada lidských kostí. Co však znamenala? Po knihách Sousedé a Strach se polský historik a sociolog Jan Tomasz Gross ve spolupráci s Irenou Grudzińskou-Gross znovu vrací k zdánlivě zapomenuté a léta vytěsňované otázce polsko-židovských vztahů během druhé světové války i krátce po ní – zabývá se přejímáním židovského majetku Poláky, líčí zoufalou situaci Židů na polských vesnicích, konfrontuje jejich osudy s lidskou chamtivostí a hluboce zakořeněným antisemitismem a také se zamýšlí mj. nad postoji katolické církve k této otázce.

New archival materials have provided the basis for rethinking the dynamic of the Holocaust in Poland. These historical sources consist primarily of court papers from postwar trials of Polish citizens. Using such files, historians are now better able to document and write the dramatic story of antagonism between Jews evading the Nazi dragnet, and a hostile rural populace which sometimes collaborated in persecution. Although important works on the Holocaust appeared earlier in Poland, only during the last several years has a scholarly milieu emerged in the country for taking the Holocaust out of its intellectual ghetto as a strictly «Jewish» subject, and repositioning it at the center of Poland’s wartime history.