Antoszewska Beata Bücher

Inspiracją do napisania tej książki była przede wszystkim chęć poznania i zrozumienia dorosłości osób o niepełnej sprawności intelektualnej, która jest lub nie jest uznana przez rodzinę, specjalistów, pracowników instytucji i innych grup środowiska społecznego. Chciałam zobaczyć, jak osoby te rozumieją, definiują, doświadczają uznania/deficytu uznania własnej dorosłości. Zrozumieć świat dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną to poznać ich osobowość, marzenia, zainteresowania oraz problemy dnia codziennego, będące konsekwencją niepełnosprawności, ale przede wszystkim postaw społecznych konstruowanych w wyniku braku akceptacji dla tego, co „inne”. Uznanie dorosłości osób z niepełnosprawnością intelektualną stało się podmiotem moich zainteresowań, a bohaterami niniejszego opracowania są osoby z orzeczoną niepełnosprawnością intelektualną, które w swoich biografiach doświadczają uznania swojej dorosłości, ale także deficytu uznania, wskutek którego cierpią, czują się osamotnione, a izolując się, pozostają w kręgu grupy defaworyzowanej społecznie. Przez podjęte badania starałam się odczytać, zrozumieć i zinterpretować swoisty „tekst społeczny” konstruowany przez dorosłe osoby z umiarkowaną niepełnosprawnością intelektualną, realizowany w toku różnych interakcji. Aby zrozumieć istotę tych zachowań, usiłowałam poznać „prawdziwe” znaczenia nadawane przez dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną własnemu doświadczeniu. Książka składa się z dwóch części. Pierwsza, zatytułowana Między niepełnosprawnością a normalnością. Konceptualizacja badań własnych, obejmuje trzy rozdziały, z których dwa traktują o teoretycznych zagadnieniach podjętej problematyki, a jeden z nich odnosi się do metodologicznej części projektu. W pierwszym rozdziale ukazałam uwarunkowania funkcjonowania człowieka z niepełnosprawnością w nowoczesnym świecie. Wyakcentowane zostały takie kategorie, jak: godność, autonomia, szacunek, tożsamość, podmiotowość, jako komponenty wizerunku osób z niepełnosprawnością, oraz te, które zawsze „wpływały na kształt teorii fenomenu niepełnosprawności i praktyki w podejmowaniu pracy z osobami odbiegającymi od normy” (Głodkowska 2014a, s. 100).

Na książę składa się osiem rozdziałów, które zostały podzielone na część teoretyczną i empiryczną. W części teoretycznej wykorzystano wiedzę na temat relacji lekarz – pacjent, zgromadzoną na gruncie medycyny, psychologii zdrowia czy socjologii medycyny. W rozdziale pierwszym ukazane zostaną modele medyczne w odniesieniu do potrzeby zmian w relacji lekarz – pacjent. Z tego też względu zostaną naświetlone relacyjne implikacje dwóch dawniejszych modeli, a mianowicie modelu biomedycznego, biopsychospołecznego oraz trzech modeli współczesnych: paternalistycz- nego, partnerskiego i konsumenckiego. Taka podstawa teoretyczna umożliwia koncentrację na problemie: W jaki sposób postrzegany jest współczesny pacjent? Kolejne paragrafy będą dookreślały pacjenta jako: przypadek chorobowy, klienta, ofiarę systemu opieki zdrowotnej, osobę, a także jako tzw. pacjenta upodmiotowionego (ang. empowered patient). W ostatniej części pierwszego rozdziału analizowane będą oczekiwane przez pacjen- tów kompetencje lekarskie, a mianowicie komunikatywność, umiejętność słuchania innych, budzenie zaufania, empatia. W drugim rozdziale wskazane będą odniesienia pomiędzy procesem edukacyjnym a istotnymi elementami zdobywania zawodu lekarza. Punktem wyjścia będzie analiza kształcenia teoretycznego w zakresie nauk medycznych oraz praktyk i stażu jako pomocnych w osiąganiu kompetencji lekarskich. Ważne też będzie zastanowienie się nad komplementarnością oraz synchronicznością procesu edukacji i samoedukacji. W ostatnim punkcie rozdziału drugiego ukazana zostanie relacja lekarz – pacjent z perspektywy pedagoga specjalnego. Zasadniczym tematem badawczym w rozdziale trzecim będzie komunikacja lekarza z pacjentem oraz jej oddziaływanie na proces leczenia. Komunikacja międzyosobowa to rzeczywistość złożona, której analiza wymagała refleksji nad porozumiewaniem się werbalnym, niewerbalnym oraz środowiskiem komunikacji. W odniesieniu do komunikacji werbalnej szczególna uwaga zwrócona zostanie na sposoby komunikacji oraz rodzaje i formy jej odbioru. W komunikacji niewerbalnej istotne są mimika, gestykulacja rąk, postawa ciała, kontakt wzrokowego, tembr głosu oraz dotyk. Na komunikację lekarza z pacjentem wpływa również środowisko, w którym ten proces się dokonuje. Stąd też ostatnie dwa paragrafy trzeciego rozdziału dotyczyć będą roli dystansu i bliskości pomiędzy lekarzem a pacjentem oraz wystroju miejsca komunikacji.