Fihel Agnieszka Bücher

Autorzy przedstawiają stojące przed polskim społeczeństwem wyzwania wynikające ze starzenia się ludności, odwołując się do doświadczeń innych społeczeństw i przenosząc te doświadczenia na specyficzne warunki demograficzne oraz uwarunkowania społeczno-ekonomiczne i polityczne współczesnej Polski. Na tle ogólnych prawidłowości zjawisk ludnościowych prowadzących do przekształcenia się struktury populacji według wieku z bardzo młodej w bardzo starą skonfrontowanych z długookresowym przebiegiem zjawisk demograficznych w Polsce, mających decydujący wpływ na dynamikę i skalę starzenia się Polaków w książce zostały zaprezentowane wybrane aspekty i konsekwencje tego procesu oraz związane z nim wyzwania społeczne, z uwzględnieniem obecnej i przyszłej sytuacji demograficznej. Prezentując szeroką panoramę skutków starzenia się w wybranych obszarach życia społecznego: gospodarce, relacjach międzypokoleniowych (w tym w dziedzinie opieki), wartościach i normach kulturowych, partycypacji obywatelskiej oraz polityce publicznej, autorzy skoncentrowali się na konsekwencjach widocznych na rynku pracy, w sferze zabezpieczenia społecznego i długoterminowej opieki zdrowotnej. Szczególną uwagę poświęcili reakcji polityków i innych podmiotów życia publicznego na zmiany demograficzne. Kluczowym zagadnieniem podjętym w publikacji jest wpływ postępującego starzenia się populacji na sytuację seniorów i ich rodzin oraz wynikające z tego wyzwania społeczne w skali lokalnej. Zarysowany został również przewidywany proces starzenia się polskiej populacji i jego wybrane skutki na podstawie oryginalnej prognozy demograficznej, w której wyjątkowe miejsce zajęło kształtowanie się i konsekwencje społeczne przyszłych migracji zagranicznych.

Książka w przystępny i oryginalny sposób przedstawia stan współczesnej demografii oraz podstawowe zagadnienia ludnościowe świata i różnych jego części. Wyłania się z niej obraz demografii jako fascynującej, interdyscyplinarnej dziedziny nauki, której zagadki intelektualne nieodmiennie przyciągają wybitne umysły matematyków, reprezentantów nauk humanistycznych, medycznych, przyrodniczych i społecznych. Autorzy zarysowują główne zjawiska, z jakimi mierzy się dziś demografia: wzrost zaludnienia Ziemi, wydłużanie się życia ludzkiego, słabnięcie rozrodczości, starzenie się populacji, nasilanie się mobilności terytorialnej oraz liczne, przebiegające różnorako przestrzenne lub kulturowe zróżnicowania tych zjawisk. Wskazują na obecne i przyszłe wyzwania społeczne mające swoje źródło w tych zjawiskach. Adresatami książki są wszystkie osoby interesujące się problemami życia społecznego, jego aspektami socjobiologicznymi oraz zachowaniami reprodukcyjnymi ludzi.

Kobiety żyją przeciętnie dłużej od mężczyzn na całym świecie. Celem niniejszej książki jest próba identyfikacji najważniejszych czynników determinujących zróżnicowanie długości życia kobiet i mężczyzn. Analiza sięgająca połowy XVIII wieku przedstawia zmianę skali i charakteru przedwczesnej umieralności mężczyzn: wzorzec obserwowany w okresie wczesnej modernizacji determinowany był czynnikami biologicznymi, podczas gdy wzorzec rejestrowany w okresie dojrzałego społeczeństwa przemysłowego wynikał z zachowań ryzykownych i szkodliwych dla zdrowia. Badanie dotyczy także najnowszych zmian w dziedzinie umieralności - rosnące znaczenie jakości życia sprzyja upowszechnianiu się zachowań prozdrowotnych i profilaktycznych wśród mężczyzn, a tym samym 'doganianiu' kobiet pod względem długowieczności.

Demograficzne starzenie się jest procesem, którego nie sposób uniknąć, lecz który można spowolnić. Wzrost liczby urodzeń oraz napływ młodych osób zza granicy mogą zmienić strukturę wieku społeczeństwa, sprzyjając rozwojowi rynku pracy i gospodarki. Autorzy zajmują się zagadnieniami polityki przeciwdziałania starzeniu się społeczeństwa. Pokazują, jaki wpływ na dzietność mają konkretne działania z zakresu polityki fiskalnej, jaki jest ich koszt, jakie są wydatki państwa na poszczególne działania w ramach polityki imigracyjnej, ile kosztuje stymulowanie imigracji kompensacyjnej, tzn. uzupełniającej braki na rynku pracy. Pytają o najbardziej efektywną pod względem demograficznym i finansowym politykę przeciwdziałania starzeniu się populacji w Polsce i innych krajach Europy. W jaki sposób państwo może skutecznie pobudzać wzrost dzietności: za pomocą świadczeń wychowawczych, niższych podatków, finansowania przedszkoli i żłobków? Ile kosztuje przyjęcie cudzoziemca w Polsce? Która polityka - sprzyjająca wzrostowi dzietności czy imigracji - może przynieść długotrwały skutek demograficzny? Prezentowane dane dotyczą polityki ludnościowej realizowanej w czterech krajach europejskich: Austrii, Francji, Polsce i Włoszech, różniących się pod względem stopnia zaawansowania procesu starzenia się populacji, poziomu płodności i imigracji, a także zakresu i form polityki ludnościowej. Książka jest wynikiem badań ekonomistów i demografów z Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. To lektura obowiązkowa dla naukowców, studentów i ekspertów zajmujących się demografią, ekonomią, socjologią i politologią.