Gerrit Komrij Bücher

Eigentlich sollte Valeria im tabaccaio nur Zigaretten für ihren Mann besorgen – kauft dann aber verbotenerweise ein schwarzes Notizheft und ahnt nicht, welche Konsequenzen dies haben würde. Es sind die Nachkriegsjahre in Rom, und Valeria führt das bescheidene und unscheinbare Leben einer Frau der Mittelschicht. Sie ist Mutter, Gattin und Büroangestellte. Mehr sieht niemand in ihr, seit Jahren hat sie ihren eigenen Namen nicht gehört, sogar ihr Mann nennt sie »mamma«. Doch als sie beginnt, in das Notizheft zu schreiben, verändert sich allmählich etwas in Valeria. Sie sondiert ihr Inneres, geht auf die Suche nach ihren eigenen Sehnsüchten und Ängsten. Irgendwann beginnt sie, sich kleiner Lügen zu bedienen, sich heimlich mit ihrem Chef zu treffen und die Forderungen ihrer Kinder zu übergehen. Bis sie glaubt, einen Schritt zu weit gegangen zu sein. Elena Ferrante nennt es ein »Buch der Ermunterung«, für viele Generationen war Das verbotene Notizbuch ein Schlüsselroman menschlicher Beziehungen und weiblicher Identität – und nun kann das fesselnde, intime und zeitlose Meisterwerk endlich wieder gelesen werden.

'Muziek zoekt mensen uit en vernietigt ze. Muziek boort zich in mensen en misbruikt ze. Muziek is oorlog. Dat de muziek bezit nam van een lichaam dat Wagner heette en niet van, zeg maar, de 'iuk' die ik in 1813 geweest had kunnen zijn is puur toeval. Het is de eenentwintigste eeuw geworden en ik sta op van mijn stoel, loop naar de deur van mijn kamer en laat Wagner binnen'. 'Wagner zou alleen muziek moeten zijn maar Wagner is altijd meer dan muzik alleen, het is psychologie, maatschappijkritiek, mythe, zelfaffichering, inkapseling, het is ok commentaar op muziek, en voor wie op dit moment leeft klinkt in de muziek het naleven door, de echo's van de muziek, het commentaar op het commentaar en, uiteindelijk weer, de gestruikelde maatschappijkritiek, de psychologie die de ogen werd uitgestoken, de aan de schandpaal genagelde zelfaffichering.'

Wie mocht denken dat de poëzie van de zeventiende en achttiende eeuw inmiddels een afgegraasd terrein is vergist zich. Bovendien veranderen de grazers steeds. In de catacomben wachten de priesters en de filosofen geduldig naast de vaganten en de bacchanten, klaar om door een nieuwe generatie weer geheel anders geschift en gesorteerd te worden. De middeleeuwen gingen lang voor duister door. De achttiende eeuw, zo op het plezier gericht, werd als te oppervlakkig onder het tapijt geschoven. Nog altijd is in ons beeld van de zeventiende eeuw de constructie zichtbaar die de negentiende-eeuwers ervan hebben opgetrokken. Een bloemlezer moet dat alles zoveel mogelijk vergeten. Hij dient het feit dat hij heeft schoolgegaan uit zijn geheugen te bannen, de bloemlezingen die hij kent naar Nergenshuizen, poste restante, te versturen, en de literatuurgeschiedenis te wantrouwen. Vervolgens moet hij alles gewoon opnieuw lezen.Er heeft uit tweehonderd jaar verscholen poëzie nog nooit zo'n uitgebreide en langgerekte echo weerklonken als die u thans, met De Nederlandse poëzie van de zeventiende en achttiende eeuw in 1000 en enige gedichten, in handen hebt. Het is een echo die ons tegelijkertijd iets verteld over de benauwenissen en de weidsheid van onze eigen periode.