Ja już na stałe poza Zakopanem nie mógłbym żyć pisał Szymanowski z
zakopiańskiej willi Atma w 1932 r. Dziś, po latach, Zakopanemu trudno byłoby
żyć bez wspomnień o Szymanowskim. Karol Szymanowski stał się nam jakby
bliższy, a zarazem coraz lepiej odczuwamy jego wielkość. Przejawia się to
także podczas koncertów, kie- dy to (jak zazwyczaj miało to miejsce w Atmie)
dzieła patrona muzeum pojawiały się w programie obok innych kompozytorów z tej
samej epoki i przyjmowane były przez słuchaczy żywiej i serdeczniej. Może
sprawiał to genius loci samej Atmy, a może po prostu oswoiliśmy się i
osłuchaliśmy z jego muzyką, lepiej ją rozumiemy i bardziej kochamy. Tę
bliskość Szy- manowskiego szczególnie mocno czuje Zakopane, które doskonale
wie, że obok Stanisława Ignacego Witkiewicza to właśnie dawny mieszkaniec Atmy
jest głównym symbolem artystycznej przeszłości miasta pod Gie- wontem i
wielkiej roli, jaką miejscowość ta odegrała w historii polskiej kultury. Bez
muzyki Karola Szymanowskiego, bez prezentowanych tu pa- miątek po nim i bez
legendy, jaka zdołała już otoczyć zarówno jego zako- piańskie lata, jak i
pamięć, którą tu po sobie zostawił trudno już sobie Zakopane wyobrazić. I o
tych zakopiańskich szlakach Szyma- nowskiego jest właśnie ta książka.
Wiele miast nie tylko w Polsce ma ulice, noszące imię Henryka Sienkiewicza.
Ale tylko w Zakopanem Sienkiewicz koło swojej ulicy przez dwa lata mieszkał.
Pisał swoje powieści w dziesiątkach miejscowości, ale w żadnej z nich nie
poszukiwał źródeł do wykreowania języka bohaterów swojej powieści. Nigdzie tak
jak w Zakopanem nie narzekał na pogodę, warunki, kuchnię, znajomych, widoki za
oknem i nigdzie tak często nie zachwycał się pogodą, warunkami, kuchnią,
znajomymi i widokami za oknem. Nigdzie nie przyjeżdżał tak często jak do
Zakopanego, pokonując tak wielkie trudy i nigdzie tak często nie planował
osiedlić się na stałe. I nigdzie tak często nie zarzekał się, że noga jego
więcej tu nie postanie. Nigdzie poza Zakopanem nie napisał szkicu do
najsłynniejszej swojej powieści specjalnie po to, żeby odczytać go dla
pieniędzy, które słuchacze wpłacali na budowę nowego kościoła. I tylko do
Zakopanego przywoził to co kochał i czym się chlubił: szwagierkę, dzieci,
teściów, afrykańskie trofea myśliwskie, jamnika i małpę. I trzecią żonę. Tylko
tutaj został uznany przez bywalców stolicy Tatr za symbol Zakopanego
miejscowości, która łączy w sobie cechy pięknie położonej wsi góralskiej o
leczniczym klimacie z walorami intelektualnej i kulturalnej stolicy Polski.
Sienkiewicz ozdoba największych salonów europejskich, laureat literackiego
Nobla, jeden z najpowszechniej znanych twórców swojej epoki którego co sezon
można było spotkać na Krupówkach, w cukierni Warszawskiej czy na spacerach w
tatrzańskich dolinkach. I żadne inne miasto tak mało o nim wie i tak rzadko
przypomina sobie o tym, że największy polski pisarz przez ponad ćwierć wieku
był prawie zakopiańczykiem. Książka Zakopane Henryka Sienkiewicza przypomina
tę rolę autora Trylogii, pokazuje miejsca w których bywał i ludzi, z którymi
się tu spotykał, komentuje okoliczności, w jakich powstawały jego największe
dzieła, omawia zakopiańskie sprawy, w których brał udział. Sienkiewicz
zakopiański to nie spiżowy pomnik na wysokim cokole, ale człowiek żywy,
wesoły, dowcipny, czasem zgryźliwy, niekiedy arogancki, kochający ojciec i
prawdziwy tyran rodzinny, a przede wszystkim mistrz organizacji pracy i
podróży, literacki Holender-tułacz, który pod Giewontem potrafił łączyć ogień
z wodą: intensywną pracę z wyluzowanym życiem towarzyskim, działalność
polityczną i społeczną z próbami okiełznania żywiołowych uczuć osobistych,
dystans wobec świata i głęboką znajomość ludzi i ich psychiki. Człowiek
niezwykle naiwny w swoich kwestiach osobistych, ale zarazem świadomy ogromnej
roli, jaką jego twórczość i on sam odgrywali w świecie, w którym o Polskę
trzeba było dopiero walczyć. W Zakopanem uwielbiany, czytany, szanowany,
oplotkowywany i zapomniany.
