Kowalski Mirosław Bücher

Kiedy w 2007 roku przemierzałem Sahel, nie przypuszczałem, że historię tej podróży pozna ktoś jeszcze poza moją rodziną i garstką przyjaciół. Nie była to moja ani pierwsza, ani ostatnia wyprawa do Czarnej Afryki. Jestem przekonany, że wiele innych zasługiwałoby na osobną relację. 'Szkatułka.', choć opowiada o podróży, nie jest wyłącznie książką podróżniczą, jest wędrówką w głąb kultury i historii Sahelu. Dlaczego tę książkę napisałem? Przede wszystkim dlatego, że Afryka i jej dziedzictwo nie są w Polsce znane. Nie pamiętamy, że na południe od Sahary rozwijały się wielkie i silne twory państwowe, rozkwitały cywilizacje. Nie wiemy, jak ważny dla historii świata był rozwój myśli naukowej w uniwersyteckim mieście Timbuktu, jak znaczący dla losów kontynentu był handel transsaharyjski, architektura glinianych domów, rozwój muzyki tradycyjnej. Chciałbym zwrócić Państwa uwagę na Sahel i dokonania tej krainy. Pragnę przypomnieć historię europejskich wypraw. Dziś lepiej rozumiem pierwszych eksploratorów. Afryka musiała ich kusić i fascynować, tak jak zafascynowała mnie dwieście lat później.

Najnowsze badania genetyczne w połączeniu z niedawnymi odkryciami archeologicznymi sprzyjają powstawaniu nowych koncepcji dotyczących dziejów cywilizacji. Niedawne odkrycia wykazały, iż Ariowie, którzy założyli cywilizację indyjską i irańską oraz stali się symbolem przewagi cywilizacyjnej Europejczyków, nie tylko wywodzili się z ziem polskich (ze społeczności, która 3000-2500 lat przed narodzeniem Chrystusa wytworzyła kulturę amfor kulistych), ale również pod względem genetycznym najbliżsi byli dzisiejszym Polakom.

Zasadniczym celem książki jest – po pierwsze - odpowiedź na pytanie: prawda i określenia takie jak, „prawdziwy”, „prawdziwe” to postmetafizyczne pozostałości słownika potocznego - czy elementy nieideologicznych struktur pojęciowo-inferencyjnych, których stosowanie w codziennym życiu wyraża obiektywną konieczność myślową (zatem nie jest nakazem opresywnych systemów ideologicznych)? Po drugie: czy współczesna młodzież rozstaje się z tradycyjnymi przyporządkowaniami działań i sytuacji społecznych do znaczeń moralnych – czy więc dzisiejsza młodzież, jako pokolenie Nietzschego („Pokolenie Nic”), modernizuje dawną moralność poprzez rezygnowanie z moralnego urefleksyjniania działań angażujących refleksję moralną jeszcze ich rodziców i dziadków? Te dwa pytania – pierwsze z zakresu filozoficznej, czy też quasi-filozoficznej refleksji nad prawdą – drugie – z dziedziny edukacji moralnej i socjologii moralności – inspiruje krytyczną analizę wybranych twierdzeń, presupozycji, postulatów „nurtów poststrukturalnych” w naukach społecznych (analizy dyskursu w socjologii i Gender Studies). Zdaniem bowiem tych orientacji, po pierwsze, każdy komunikat językowy wyraża znaczenia ideologiczne, po drugie, rozmycie tradycyjnych zakwalifikowań działań do dziedziny moralnej zmiękcza struktury ideologiczno-pojęciowe opresyjnej metafizyki. Ta książka jest próbą zrehabilitowania myślenia (post)esencjalnego. Jest – w oparciu o analizę socjologiczną i pedagogiczną – próbą pokazania, że zarówno ludzie w swoim myśleniu potocznym, jak i oficjalne instytucje państwa - w języku prawno-administracyjnym - pokazują, że myślenie korzystające z pojęć esencjalnych jest funkcjonalne wobec struktur działaniowych oraz, że odwrotnie struktury działaniowe mogą być bez kontrowersji społecznych odzwierciedlane w pojęciach esencjalnych. Tezy, z pomocą których pokazujemy społeczną użyteczność i uniwersalność pojęć esencjalnych, mają charakter ustaleń badawczych. Udaje się nam wyjść poza dziedzinę spekulacji i odpowiedzieć na pytania poprzez rekonstrukcję wniosków z badań. Powołując się na analizę Anny Wierzbickiej, pokazujemy więc, że słowo „prawda” jest uniwersalne dla wszystkich języków świata, zaś rekonstruując fragmenty wniosków badawczych Wiesława Baryły i Bogdana Wojciszke argumentujemy, że pojęcie prawdy jest deklarowane przez ludzi jako uniwersalne współkryterium kwalifikowania działań jako moralne. Hipoteza o tym, że młodzież rezygnuje z przypisań znaczeń moralnych do działań kiedyś urefleksyjnianych moralnie – o tym, że oprócz dziedziny moralnej, natrafiamy u niej na większą, niż u starszych pokoleń dziedzinę niestosującą znaczeń i ocen moralnych – jest argumentowana przez m.in. badania seksu. Pytania, na które chcemy znaleźć odpowiedzi w książce, to: czy demokratyczną koncepcję społeczeństwa można uznać za przestrzeń niezasadnych analiz dekonstrukcyjnych u socjologicznych (i pedagogicznych) analityków dyskursu, bo zasady i wartości ujęte w tej koncepcji są już albo społecznie urefleksyjniane jako ideologiczne, albo są nieszkodliwe/ nie ma ich czym zastąpić?; czy jest możliwy wariant pozaideologicznych nauk społecznych – takich, które tolerują nieszkodliwe ideologie, zarazem zachowują status moralno-epistemologiczny wiarygodnej nauki?; jaka jest rola w życiu naukowym i codziennym u zwykłych ludzi tzw. ideałów kontrfaktycznych – normatywnych modeli postępowania, które mimo, że regularnie naruszane, zachowują społeczną ważność i społeczną zdolność stymulowania działań ludzi (decyzji środowisk naukowych i decyzji ludzi w życiu codziennym)? Autorzy

Niniejsza, wielowątkowa publikacja nie ukazuje pełnego obrazu całożyciowej edukacji człowieka. Stanowi jednak, w naszym zamyśle, mapę wybranych problemów dotyczących edukacji w różnych fazach życia człowieka w zgodzie z potrzebami jednostek i społeczeństwa. Mamy nadzieję, że zostanie przyjęta jako głos w dyskusji nad potrzebą całożyciowej edukacji i potraktowana jako otwarcie listy związanych z nią problemów. Nie dajemy sobie prawa do czynienia jakichkolwiek rozstrzygnięć. Jeśli publikacja ta zainspiruje kogoś do refleksji lub dyskusji, będziemy mieli poczucie satysfakcji i potwierdzenie zasadności naszych teoretyczno-empirycznych poszukiwań.(fragment Wstępu) Książka dostępna w wersji elektronicznej w następujących witrynach:

Głos twierdzeń zawartych w książce to owoc nieraz żmudnych, zawsze intensywnych, podejmowanych z ferworem debat, polemik, konsultacji odbywanych w Instytutach Socjologii, Filozofii oraz Kulturoznawstwa Uniwersytetu Poznańskiego. Od czasów wydania Fenomenologii a socjologii, pracy zbiorowej pod redakcją Z. Krasnodębskiego, upłynęło ponad dwadzieścia lat. Zdaniem A. Nowaka, istnieje paląca potrzeba odrestaurowania naukowej episteme w przedmiocie socjologicznych fenomenologii. My, jako autorzy tej książki, interpretujemy tę przytomną konstatację A. Nowaka, jako zaproszenie do nadania socjologicznym fenomenologiom nowego kształtu teoretycznego, sproblematyzowania ich podstaw, wzbogacenia o oryginalne konstrukcje empiryczne – nie zaś wyłącznie uzupełnienie kwestii wówczas zaniechanych czy potraktowanych zdawkowo, choć i to istotne. Niezależnie od imponderabiliów analiz teoriopoznawczych, które spełni ów teks, niedopuszczającym pola widzenia autorów celem studiów jest uprzystępnienie fenomenologii jako formacji intelektualnej nieenigmatycznej, a już na pewno nieezoterycznej.

Niniejsza, wielowątkowa publikacja nie ukazuje pełnego obrazu całożyciowej edukacji człowieka. Stanowi jednak, w naszym zamyśle, mapę wybranych problem�w dotyczących edukacji w r�żnych fazach życia człowieka w zgodzie z potrzebami jednostek i społeczeństwa. Mamy nadzieję, że zostanie przyjęta jako głos w dyskusji nad potrzebą całożyciowej edukacji i potraktowana jako otwarcie listy związanych z nią problem�w. Nie dajemy sobie prawa do czynienia jakichkolwiek rozstrzygnięć. Jeśli publikacja ta zainspiruje kogoś do refleksji lub dyskusji, będziemy mieli poczucie satysfakcji i potwierdzenie zasadności naszych teoretyczno-empirycznych poszukiwań.