Wojciech J. Muszyński Bücher

Bolesław Piasecki, lider i ideolog przedwojennej Falangi, od początku swej aktywności politycznej wzbudzał skrajne emocje: od fascynacji po nieskrywaną awersję; dla jednych wizjoner, dla innych polityczny hochsztapler. Zdeklarowanych zwolenników intrygował, a nawet inspirował. Niechętnych mu adwersarzy oburzał, gorszył, prowokował. W pewnych środowiskach uchodził wręcz za renegata, oportunistę i intryganta. Wszystko to czyniło z wodza polskich narodowych radykałów i komendanta Konfederacji Narodu osobę, wobec której trudno przejść obojętnie. Niniejsza publikacja dotyczy pierwszych dwóch dekad udziału Piaseckiego w życiu politycznym w II Rzeczypospolitej oraz w okresie wojny i konspiracji. Opisuje również nieznane wątki życiorysu przywódcy Falangi. Została oparta na szerokiej bazie źródłowej, w tym na wielu nieznanych dotąd materiałach archiwalnych i relacjach.

Album stanowi kontynuację pracy Białe Legiony 19141918, która ukazała się nakładem Instytutu Pamięci Narodowej w 2018 r. Narracja Białych Legionów 19141918 kończy się w maju 1918 r., kiedy żołnierze I Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego zostali rozbrojeni przez Niemców. Kapitulacja Bobrujska nie była jednak kresem wysiłku żołnierzy polskich rozproszonych w dawnym Imperium Rosyjskim. Wręcz przeciwnie, stanowiła pewien początek. W albumie to punkt wyjścia do rozważań nad dalszymi losami bohaterów tych zmagań. Wielu dowborczyków nie pogodziło się z kapitulacją i nie złożyło broni w maju 1918 r. Żołnierze zamierzali kontynuować walkę o wolną Polskę, gdyż wierzyli w ostateczne zwycięstwo. To oni zainicjowali tworzenie niemal wszystkich mniejszych i większych polskich oddziałów wojskowych w różnych częściach Rosji: od Ukrainy po Syberię i od Morza Białego po Kaukaz. Celem koncentrujących się pod narodowym sztandarem żołnierzy tułaczy był powrót z bronią w ręku do ojczyzny i wyzwolenie jej spod okupacji niemieckiej. W większości wypadków spełnienie tych pragnień nie było jednak możliwe z uwagi na sytuację w ogarniętej wojną domową Rosji. Zanim pojawiła się szansa na powrót do kraju, oddziały polskie czekała krwawa przeprawa zbrojna z wrogiem groźniejszym niż Niemcy z bolszewikami. Tak bowiem ułożyła się historia, że tworzone z myślą o walce przeciwko Niemcom wojsko polskie w Rosji, aby przetrwać, musiało włączyć się w działania rosyjskiej antybolszewickiej białej armii i wspierających ją państw ententy. Właśnie o dziejach tych zmagań opowiada niniejszy album. Polskie oddziały ochotnicze w Rosji, powstałe na gruzach armii rosyjskiej w 1918 r., miały zupełnie inną specyfikę niż formacje walczące w okresie I wojny światowej. W latach 19141918 po stronie rosyjskiej walczyły oddziały polskie, które stopniowo ewoluowały i rozwijały się liczebnie: od niewielkiego, około tysiącosobowego Legionu Puławskiego do prawie trzydziestotysięcznego I Korpusu Polskiego. Co istotne, w czasie I wojny światowej pomiędzy formacjami polskimi zachowano ciągłość organizacyjno- kadrową. Tymczasem od 1918 r. mamy do czynienia z wieloma niezależnie od siebie operującymi jednostkami, które za każdym razem tworzono od podstaw. Oddziały polskie prowadziły działania zbrojne na nieznanym terenie. Nie utrzymywały także pomiędzy sobą łączności. Wszystko to powodowało, że losy wojska polskiego w Rosji w latach 19181920 są zagadnieniem znacznie bardziej złożonym, a tym samym trudniejszym do omówienia i ukazania w postaci albumu niż dzieje Białych Legionów z lat 19141918.

Monografia ukazuje dzieje Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, największej, obok Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, organizacji polskiego podziemia antykomunistycznego. NZW było bezpośrednią kontynuacją konspiracji narodowej z okresu okupacji niemieckiej. Skupiało ok. 40 tys. żołnierzy. Najliczniejsze struktury działały na Białostocczyźnie, Północnym Mazowszu i Podkarpaciu - tam też walczyło najwięcej oddziałów leśnych, liczących ponad 7 tys. żołnierzy. W 1945 r. narodowa partyzantka kontrolowała duże połacie kraju, ciesząc się poparciem ludności i zwalczając komunistyczny aparat terroru oraz pospolitą przestępczość. Mimo iż Komenda Główna NZW została rozbita w 1946 r., to struktury terenowe prowadziły walkę z reżimem komunistycznym do początku lat pięćdziesiątych. Dr Mariusz Bechta - historyk, pracownik naukowy IPN, redaktor naczelny pisma Templum Novum, zajmuje się historią polityczną Polski w XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem tożsamości historycznej Podlasia. Dr Wojciech J. Muszyński - historyk, pracownik naukowy IPN, redaktor naczelny naukowego pisma historycznego Glaukopis, badacz dziejów najnowszych Polski, stosunków polsko-żydowskich i historii wojskowości. Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN Podziemie niepodległościowe w Polsce 1944-1956.